Thrips spp. Türkiye’de ilk kez 1993 yılında Antalya’da serada yetiştirilen karanfillerde saptanmıştır. Zararlının konukçu spektrumuçok geniştir. Karanfil, gül gibi süs bitkilerinin yanı sıra; domates, biber, patlıcan, hıyar, kavun, karpuz, çilek, ıspanak, bamya ve birçok meyve türlerinde ekonomik zararlara neden olabilmektedir.

Erginleri yaklaşık 1 mm boyun dasarı renkte ve çok hareketlidir. Ergin ve larvalar yaprakların alt yüzeyinde birlikte bulunurlar. Sıcak bölgelerde konukçu bitki buldukları sürece üremelerine devam ederler. Yılda 3-6, en fazla 10 döl verirler.

Thrips spp. Nasıl Zarar Veriyor?

Popülasyon kontrolü yıldan yıla zorlaşan Thrips spp., bitkisel ürünlere ciddi zararlar vermektedir. Ergin ve nimfler, bitkilerin yaprak, petal, çiçek, çiçek tomurcukları, sap ve meyvelerinde bitki özsuyu ile beslenirler. Beslendiği yapraklar bir süre sonra beyazımsı veya gümüş rengini alır. Meyvelerde emgi zararı yapıp ürün kalitesini bozarlar. Zararlı, emgi yaptığı yerlerden bakteri, mantar ve virüs hastalıklarının da bulaşmasına sebep olur. Erginleri, geniş uçuş mesafelerinden dolayı virüs yayılımına neden olup sağlıklı bitkilere de hastalık bulaştırırlar.

Küresel iklim değişikliği, zararlıların biyolojilerini değiştirdi

İklim değişikliğinin bitkisel üretime olan olumsuz etkileri ve artan sıcaklıklarla birlikte, zararlılar için uygun ortamlar oluşmuştur. Bu durum zararlılarla mücadele sürecini güçleştirmektedir. Özellikle Thrips spp. gibi zararlılara karşı yapılan bilinçsiz ve aşırı kimyasal uygulamalar, popülasyon kontrolünü daha da zorlaştırmaktadır.

Trips Böceğiile Kimyasal Mücadele Neden Daha Zordur?

• Zararlının yumurtalarını bitki dokusu içine bırakması,

• Ergin ve larvalarının çiçeklerin iç bölümlerinde saklanması,

• Pupa ve pre-pupa dönemini toprak içinde geçirmesi,

• Zararlının çok hızlı dirençli bireyler geliştirmesi,

• Kısa sürede yaşam döngüsünü tamamlaması,

Gibi sebepler kimyasal mücadele başarısını olumsuz etkilemektedir.

Trips böceği ile mücadelede yaşanan bu zorluklar etkin ve sürekli mücadele gereksinimini ortaya çıkartmaktadır. Mücadelede kullanılan kimyasal bitki koruma ürünlerine bakıldığında Thrips spp. zararlısının, ruhsatsız kimyasal bitki koruma ürünlerine dahi direnç kazandığı bilinmektedir. Bu durum tek başına kimyasal mücadele yöntemlerinin sürdürebilir olmadığının çok açık bir göstergesidir.

Thrips’le mücadelede tek başına kimyasal ilaç kullanımı yerine entegre mücadele yöntemleri hem verim-kalite hem de kalıntısız ürün yönetimi açısından son yıllarda önem kazanmıştır.

Entomopatojen Nematodlar (EPN’ler) ile Trips Mücadelesi

Entomopatojen Nematodlar (EPN)son yıllarda birçok zararlıyla mücadelede yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. Yaşam döngüsünün bir kısmı toprakta geçen zararlılara karşıbaşarısından dolayı daha da popüler olmuştur. Entomopatojen nematodlar; böcekler üzerinde patojenik etki yaparak ölümlerine sebep olan ve konukçu böcekiçerisinde hayat çemberini tamamlayan obligat ve endoparazit nematodlardır. Entomopatojen nematodlar vücutlarında bulunan özel bir kese içerisinde ortalama 200 adetbakteri hücresi taşırlar. Bu bakteriler EPN’ler ile simbiyotik ilişki içerisindedirler.

EPN’ler neden başarılı?

Thrips spp. zararlısının yaşam döngüsü incelendiğinde; ergin dişinin bitki dokularına yumurta bırakmasından sonra yumurtanın açılmasıyla, sırasıyla; 1. Larva-2. larva dönemi, toprakta geçirdiği pre-pupave pupa dönemi, son olarak da ergin dönem gelmektedir. Thrips spp. yaşam döngüsünün pupa ve prepupa dönemini %95 oranında toprakta 1,5-2 cm. derinlikte geçirmektedir. Toprakta geçirdiği bu süre, toplam yaşam döngüsünün 1/3 ünü oluşturmaktadır. Pre-pupa veya pupa dönemi Thrips spp. ile mücadelede,entomopatojen nematodların (EPN) kullanımı için uygun olan dönemdir. Toprakta2-6 gün boyunca hareketsiz ve savunmasız geçirdiği bu dönemi hedefleyerek yapılacak EPN uygulamalarıyla, Thrips spp. mücadelesi artık çözümsüz olmaktan çıkmaktadır. Zararlının toprakta geçirdiği bu dönem kontrol altına alınarak potansiyel ergin popülasyonunun oluşmasının önüne geçilir. Böylece genişalanlarda yumurta bırakması ve hastalık yayması da önlenir.

EPN’ler nasıl çalışır?

Toprağa yapılan bu uygulamalarda Entomopatojen Nematodlar pre-pupa ve pupanın doğal açıklıklarından (ağız- anüs) içeriye girerek taşıdıkları bakteriyi zararlının sindirim sistemine veya vücut boşluğuna bırakırlar. Bakterinin bırakılmasıyla pre-pupa ve pupa 24-48 saat içerisinde ölmekte ve ölü böcek vücudu bir sıvı ile kaplanmaktadır. Bu sıvı, entomopatojen nematodların besin kaynağını oluşturmaktadır. Hem EPN hem de bakteri böceğin içerisinde çoğalmaya devam eder. Belli bir süreden sonra EPN, kadavrayı 3. Dönem infektif jüvenil olarak terk ederek yeni hedeflerini aramaya başlar.

Thrips spp.’e karşı Entegre Mücadele Yöntemi

Sadece kimyasal mücadele yapıldığında topraktaki dönemleri ihmal edilmekte ve Thrips spp. içinoptimum nem-sıcaklık şartları ortaya çıktığında popülasyon kontrol edilememektedir. Aynı zamanda sadece kimyasal mücadele zararlıda direnç kazanımına yol açmış ve popülasyon kontrolünü imkansız kılmıştır. Günümüzde kimyasal etken maddelerin keşfinin maliyetli ve zor olması, Thrips spp.’e karşı ruhsatlanan kimyasal ilaç sayısının gün geçtikçe azalması ve zararlının da var olan kimyasallara karşı direnç kazanması, problemi daha da büyütmüştür.

Biyolojik mücadele kapsamında Entomopatojen Nematodların ve diğer biyolojik preparatların kullanımı, kültürel ve biyoteknolojik mücadele kapsamında tuzakların kullanımı, son olarak ihtiyaç durumunda kimyasal mücadele kapsamında Tarım ve Orman Bakanlığı'ndan ruhsatlı kimyasal ilaçların uygulandığı kapsamlı bir entegre mücadele zararlı yönetimi, zararlıya karşı her  dönemiyle mücadele sağlayıp başarılı sonuçlar vermektedir. Bu şekilde Thrips spp. ekonomik zarar eşiğinin altında tutulmaktadır.

EPN faydaları

EPN’ler herhangi bir kalıntı bırakmazlar. Zararlı problemi ortaya çıkmadan önce kontrol sağlayıp olası Thripsspp. zararının önüne geçerler. Kimyasal ilaç kullanımını minimuma indirerek zararlının direnç gelişim hızını baskılar ve azalan kimyasal ilaç kullanımıyla daha ekonomik ve konforlu bir mücadele şansı sağlarlar. Zararlıda dayanıklılık(direnç) oluşturmazlar. Kolay uygulanabilirler . Damla sulama sistemlerinden veya yüzeyden püskürtme şeklinde kullanılabilirler. Biyolojik preparatların bilinen hassasiyetlerinin aksine, kimyasal pestisitlerin birçoğuyla uyumludurlar. Doğal bir ürün olmasından dolayı kullanıcı, tüketici ve çevre için güvenlidirler. EPN uygulamalarında dikkat edilmesi gereken faktörler başarı oranını etkilemektedir. Bu hususlara dikkat edilirse zararlı popülasyonu kontrol altında tutulmuş olur.

‍

Zir.Müh. Görkem Ateş

BioglobalA.Ş.

‍

‍